Η έλλειψη δημοκρατίας ή αλλιώς ένας ολιγαρχικός πολιτικοοικονομικός φασισμός.
Ποτέ άλλοτε όσο σήμερα δεν στρεβλώθηκε, δεν διαφοροποιήθηκε και δεν αναιρέθηκε στην πράξη η έννοια της δημοκρατίας, οι πολλοί μένουν αδρανείς χωρίς καμμιά ουσιαστική δράση που θα μπορούσε να μας οδηγήσει πέρα από τα αδιέξοδα που μας επιβάλλουν έναν ασφυκτικό κλοιό προκαλώντας πίκρα και απογοήτευση.
Κατασκευάζουμε και προβάλλουμε (σε σχέση με τις ανάγκες μας) λάθος είδωλα, παρατηρούμε ελαττώματα να εκτρέφονται και μετατρέπονται σε προτερήματα, εξέλιπε ο στοχασμός από την σκέψη τον λόγο και η αντίστοιχη εκδήλωσή του στην πράξη, καταλείποντας θέση στην ρηχότητα. Ουσιώδη μετατρέπονται σε επουσιώδη και αντιστρόφως για να εξυπηρετούνται σκοπιμότητες, ενώ λησμονήθηκε το γλυκό κρασί του ήθους.
Σήμερα η κρίση πέρα από οικονομική, πολιτική, κοινωνική, εθνική, είναι και πνευματική με όλη την φτώχεια και την σύγχυση. Αβεβαιότητα, άγχος, διαρκείς συγκρούσεις, φόβοι, αγωνία, ανασφάλεια, αδικία, δυστυχία, πιεστικές σκέψεις, φευγαλέες χαρές, το σκληρό ερώτημα ποια θα είναι η έκβαση του αύριο – κυριαρχούν και αποτελούν το περιεχόμενο της συνείδησης του ανθρώπου. Βλέπουμε γρήγορη αποδόμηση γύρω μας, αποσαρθρώνουμε όσα είχαμε συναρμολογήσει στην διάρκεια της μακράς εξέλιξης της ανθρώπινης ζωής απεμπολώντας τις ιδιότητές της.
Στο περιθώριο της ανακήρυξης του D.C. Bedit1 ως επίτιμου διδάκτορα της Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών κατά την επίδοση της Χάρτας του Πανεπιστημίου Αιγαίου «Προς μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση με βάση τις ανθρώπινες αξίες» στην προσφώνηση, καλώντας τον να ξεκινήσει μια ειρηνική επανάσταση προς αυτή την κατεύθυνση, είχα τονίσει πως δεν μπορούσα να υπομένω τον πόνο των ανθρώπων μου που γονατισμένοι ετεμαχίζοντο, ούτε τον πόνο εκατομμυρίων ανθρωπίνων υπάρξεων, στερημένων από ελπίδα, προοπτικές και δικαίωμα στη ζωή εξ αιτίας των πράξεων λίγων άπληστων, ανίκανων, τυφλών και διψασμένων για εξουσία πολιτικών (σε συνέργεια ή ανοχή με οικονομικά κέντρα).
Η σημερινή δύσκολη κατάσταση που αντιμετωπίζουμε και φαντάζει σαν αδιέξοδο (αλλά μπορούμε αν αγωνιστούμε να το ανατρέψουμε) οφείλεται σε ένα βαθύ έλλειμμα δημοκρατίας με απότοκο συνέπεια την οικονομική κρίση που επιβλήθηκε στη χώρα (όπως και σε άλλες). Είδαμε την αποηθικοποίηση των Νοτιοευρωπαίων από τους Βόρειους προ πάντων από αυτούς που εξαγόρασαν αξιωματούχους για κρατικές προμήθειες και εξοπλιστικά προγράμματα, αρνούμενοι να αποκαλύψουν ονόματα και ποσά που διέθεσαν οι βιομηχανίες τους κρύβοντας κάτω από το χαλί τις ανομίες τους. Εάν δεν υπάρχουν ηθικές αξίες (ασφαλής πυξίδα) τότε μεταξύ της πολιτικής εξουσίας (κυβέρνησης) και κοινωνίας αναπτύσσεται μία σχέση ανισότητας που καταδικάζει τους αδύναμους και φτωχούς να είναι μέσα ή κοντά στην εξαθλίωση. Η επιστήμη, η τεχνολογία, η πολιτική αντί να βοηθήσουν τους ανθρώπους να προσεγγίσουν ο ένας τον άλλο και να καθιερώσουν υψηλές αξίες ως κώδικα συμπεριφοράς, μας οδήγησαν σε πολέμους, οικονομικές και πολιτικές κρίσεις και σε σχέσεις εκμετάλλευσης για οικονομικό όφελος των ισχυρών.
Αλήθεια, από πού αντλούν τέτοιο δικαίωμα εξουσίας; Ποιος τους το εκχώρησε; Ασφαλώς όχι η πλειοψηφία. ΓιΆ αυτό έκανα λόγο για ολιγαρχικό πολιτικοοικονομικό φασισμό.
Ο Μωρίς Μπλοντέλ2 στην διατριβή του «Η Δράση» αναφέρει ότι ο άνθρωπος ολοκληρώνεται όταν υπερβαίνει τον εαυτό του και εμείς είναι πλέον ανάγκη να υπερβούμε τους εαυτούς μας. Ωστόσο, μια μεταμόρφωση του ανθρώπου με βάση τις ανθρώπινες αξίες δεν μπορεί να προκύψει με ευχές, οδηγίες ή ένα σύστημα κανόνων επιβολής τάξης εκ των έξω, αλλά κυρίως έπειτα από ουσιαστική καλλιέργεια -, μια επανάσταση στη συνείδηση, χωρίς εκδήλωση βίας, αποτέλεσμα μιας παιδείας που δεν θα στοχεύει μόνο στην γνώση για βιοπορισμό3 και θα πρέπει νΆ αντιπαρέλθουμε το ότι μια μεταρρύθμιση που θα παράγει πολίτες με αυξημένη κριτική ικανότητα, ανεξαρτησία, σθένος και υψηλές αξίες ενδέχεται να τους οδηγήσει σε τριβές με την εκτελεστική εξουσία, αφού θα μπορούσε να αμφισβητεί την αυθεντία της και να την δυσαρεστεί με την κριτική της.
Ο γνωστός Γάλλος διανοούμενος και αγωνιστής της αριστεράς Ροζέ Γκαρωντύ θέλοντας να δώσει ένα μονοπάτι για την μεταμόρφωση του ανθρώπου στον «Ανθρώπινο λόγο»4, αναφερόμενος στην φράση του Descartes «cogito ergo sum» (σκέπτομαι άρα υπάρχω) σωστά υποστηρίζει, με την απλότητα και την ειλικρίνεια που τον διέκρινε, ότι πρέπει να την αντικαταστήσουμε με το «amamus ergo sumus» (αγαπάμε άρα υπάρχουμε). Ναι, πρέπει να αγαπήσουμε με την πλατειά της λέξης σημασία γιατί πραγματικά μόνο έτσι θα καταξιώσουμε την παρουσία μας σΆ αυτή τη ζωή στην γη, αλλά παρατηρούμε πόσο μακριά πορευόμαστε από αυτό και ακόμη διερωτόμαστε αν από το φως της αρχαίας παιδείας μας, που για αιώνες απετέλεσε βάση για την εξέλιξη του δυτικού τρόπου σκέψης, φιλοσοφίας και πολιτισμού, κρατήσαμε ένα λυχνάρι για τους εαυτούς μας. Είναι ανάγκη για μια στροφή προς την αναγέννηση των αξιακών αρχών του Διαφωτισμού, όπως προσδιορίστηκαν από εκπροσώπους του μεταξύ των οποίων οι Hugo Grotius, J.J. Rousseau, J. Locke. O τελευταίος5 υπεστήριξε ότι το καθεστώς της φύσης είναι η ειρήνη, η καλή θέληση, η αμοιβαία βοήθεια και προστασία. Είναι ανάγκη όπως επισημαίνεται στην «Χάρτα» να εκλείψουν όλα τα λάθος είδωλα και τα άλλα αρνητικά που αποσαρθρώνουν τον κοινωνικό ιστό. Όπως όταν έχουμε ένα κομμάτι ύφασμα και αφαιρέσουμε τις ίνες το ύφασμα θα πάψει να υπάρχει, το ίδιο θα συμβεί στην κοινωνία εάν η παιδεία, η οικογένεια και οι ανθρώπινες αξίες αποδυναμωθούν. Για την σημασία της αρχαίας παιδείας μας, αξίζει να σημειώσουμε ότι ο μεγάλος Γερμανός φυσικός του περασμένου αιώνα W.V. Heisenberg 6 αναφέρει πως στα σχολικά χρόνια, με τα ελληνικά που γνώριζε, μελέτησε τον Τίμαιο του Πλάτωνα και κατενόησε καλύτερα την αρχή της ατομικής θεωρίας ονομάζοντας τρανή την σκέψη της ελληνικής φυσικής επιστήμης, ενώ δεν παραλείπει εγκώμια στους Ευκλείδη και Πυθαγόρα7.
Όλοι όσοι έχουν πρόσβαση στην σύγχρονη φιλοσοφία, κοινωνιολογία, στον τεράστιο πλούτο της Αρχαίας Ελληνικής Παιδείας8,9,10,11, πρέπει να υψωθούν να ενώσουν τις καρδιές και τις φωνές τους για να ξεφύγουμε από την νοητική στασιμότητα και πνευματική ασφυξία, να πάψουμε να έχουμε μια κοινωνία που συντηρείται και αναπαράγεται λησμονώντας τον σεβασμό, ήθος, ειλικρίνεια, αλληλεγγύη, εντιμότητα, αγάπη, να πάψουν οι άνθρωποι να είναι ιδιοτελείς, άπληστοι, ξένοι και αντίπαλοι, να πάψουμε να εστιαζόμαστε σε όσα μας χωρίζουν και διαιρούν και να στραφούμε σε όλα όσα μας ενώνουν να τα καλλιεργήσουμε, να τα μεγενθύνουμε καλύπτοντας το κενό που μας χωρίζει. Να διαχυθεί η δικαιοσύνη12 σε όλη τη δράση του ανθρώπου, η οποία ενώ είναι τόσο απλή σαν έννοια και βρίσκεται μέσα στην ψυχή του, εντούτοις δεν υποστηρίζεται αλλά καταπολεμάται.
Έχουμε ένα χρέος απέναντι στην κοινωνία και στις γενιές που ακολουθούν, για να μπορούμε να τις ατενίζουμε χωρίς σκιά υπεκφυγής, τύψης ή ενοχής στο βλέμμα και τη σκέψη μας. Ακόμα είναι ένα χρέος, απέναντι στην φιλόξενη τούτη γη που αντικρύσαμε το φως που μας έδωσε τροφή και χώρο για να ζήσουμε, αποδεικνύοντας πως πράξαμε ό,τι καλύτερο, χωρίς επαύξηση ή αναγνώριση (ανταμοιβή ή προβολή). Η κίνηση της «Χάρτας» δεν φαντάζει σαν ουτοπία αλλά είναι μία επιδίωξη «ευτοπίας» απέναντι στη «δυστοπία».
«Ιn life we must be Heroes not Zeros»
Ο κ. Ρ. Παπαδάκης είναι Αντεισαγγελέας Α.Π., πρόεδρος της Ένωσης Εισαγγελέων Ελλάδος, και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Αιγαίου Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών, μέλος της συντακτικής επιτροπής της Χάρτας «προς μία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση με βάση τις ανθρώπινες αξίες» που έχουν προσυπογράψει ακαδημαϊκοί και πανεπιστημιακοί.
1. Φεβρουάριος 2012
2. Γάλλος διαλεκτικός φιλόσοφος (1864-1949)
3. Ο Μ. Αναγνωστάκης αναφέρει μεταφορικά σε ένα ποίημά του «Τώρα διδάσκουν στα σχολεία την εποχή των αγενών μετάλλων».
4. Εκδόσεις Πάπυρος, 1976 σελ. 260
5. G.H. Sabine «Ιστορία των Πολιτικών θεωριών», Εκδόσεις Ατλαντίς, σελ. 571 επ.
6. W.V. Heisenberg «Η εικόνα της φύσης στην σύγχρονη φυσική «Εκδόσεις Αφών Σάκκουλα Αθήνα 1970 σελ. 48
7. όπ. π. σελ. 45, 46
8. Πλουτάρχου «Περί Παίδων Αγωγής». «Παιδεία δε των εν ημίν εστί αθάνατον και θείον».
9. Πλουτάρχου όπ. π. 6Α: Όταν ο Δημήτριος κυρίευσε και κατεδάφισε τα Μέγαρα εκ θεμελίων ρώτησε τον φιλόσοφο Στίλπωνα εάν είχε χάσει τίποτε και εκείνος του απάντησε «όχι, διότι ο πόλεμος δεν παίρνει μαζί του ως λάφυρο την αρετή».
10. Πλουτάρχου, όπ. π. 7D: των δε ψυχής αρρωστημάτων και παθών η φιλοσοφία μόνη φάρμακον εστί.
11. Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια βιβλίο Β΄ παρ. 1107 α «εστίν άρα αρετή έξις προαιρετική, εν μεσότητι ούσα τη προς ημάς, ωρισμένη λόγω και ω αν ο φρόνιμος ορίσειεν, μεσότης δε δύο κακιών, της μεν καθΆ υπερβολήν της δε κατΆ έλλειψιν».
12. Με την ευρεία έννοια.
